Άρθρο - του Δρ. Ξενοφώντα Βεργίνη Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος, Ο Έλληνας, ο Φιλόσοφος, η Ιδιοφυία!

Τα Νέα της Λευκάδας

17/02/2016

Στις 07 Φεβρουαρίου του 2016, πριν λίγες μέρες, άφησε «αυτή» τη ζωή, για να συνεχίσει την «άλλη», ένας από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους έλληνες διανοούμενους και σύγχρονους καθηγητές της Φιλοσοφίας της «Έλληνογέννητης με πανανθρώπινη αξία υπερεπιστήμης» όπως τη χαρακτήριζε ο ίδιος ! Δεν άφηνε περιθώριο αμφιβολίας ότι ο γενέθλιος τόπος της φιλοσοφίας ήταν η Ελλάδα και «η πόλις των Αθηνών». Χαρακτήριζε την πόλη των Αθηναίων «… μήτρα των γιγάντων της φιλοσοφίας» !

Έργο ζωής του ήταν η μελέτη της «Φιλοσοφίας του Δικαίου» και ιδιαίτερα της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας όπως της Φιλοσοφίας του Πλάτωνα και της Φιλοσοφίας του Αριστοτέλη. Προσηλωμένος στα εθνικά ιδεώδη «Πατρίδα και Έθνος» έδωσε διάσταση στην «αξία άνθρωπος» και υπερτόνιζε την «αρετή» ως τον πυρήνα της ηθικής φιλοσοφίας και την «ελευθερία του ανθρώπου» ως υπέρτατο αγαθό. Ο  Κ. Δεσποτόπουλος, αυτή η σύγχρονη ιδιοφυία, που είχα την τύχη να συνομιλήσω μαζί του και να τον ακούσω,  επίσης, σε διαλέξείς του, μας άφησε όταν συμπλήρωσε τα εκατόν τρία  χρόνιά του, παρά μία ημέρα ! Είναι εκπληκτικό ότι έφυγε σε αυτήν την ηλικία με πλήρη πνευματική διαύγεια και εργαζόμενος μέχρι τις τελευταίες του ημέρες. Γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1913 και έζησε τη Μικρασιατική Καταστροφή, το «ξερρίζωμα» των ελλήνων και την προσφυγιά. Από τη Σμύρνη πέρασε στην Λέσβο και από εκεί στην Αθήνα. Έζησε στο Βύρωνα, τη Λαϊκή συνοικία των Αθηνών. Υπηρέτησε την πατρίδα στον ένδοξο πόλεμο του 1940 – 1941 και έζησε τα δεινά του εμφύλιου πολέμου με προσωπικές περιπέτειες, ενώ έφυγε από την Ελλάδα κατά την επταετία των συνταγματαρχών.

Επανερχόμενος από το Παρίσι στην Ελλάδα, έγινε καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο όπου υπηρέτησε και ως Πρύτανης, ενώ το 1984 εκλέχθηκε ως μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και Πρόεδρός της το 1993. Έγινε δύο φορές Υπουργός Παιδείας επί κυβερνήσεων Γρίβα και Ζολώτα και το 1990 προτάθηκε από την αντιπολίτευση  «Συνασπισμός» για Πρόεδρος Δημοκρατίας.

Ο Κ. Δεσποτόπουλος ήταν απλός, ευγενής και γλυκός άνθρωπος. Είχε θάρρος, παρρησία και πάθος για την αλήθεια. Ως επιστήμονας και άνθρωπος ήταν ιδιοφυία. Στα είκοσι οκτώ του πήρε διδακτορικό με άριστα και στα τριάντα τρία του έγινε Εισηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στη συνέχεια Καθηγητής και Ακαδημαϊκός. Ήταν άριστος γνώστης της ελληνικής γλώσσας και με μεγάλη ευχέρεια μιλούσε την αρχαία ελληνική όπως κι αρκετές ξένες γλώσσες. Ήταν μεγάλος υποστηρικτής της ισότητας των δύο φύλων και πρότεινε σύστημα διπλού επιθέτου και οπωσδήποτε κοινή συμφωνία γονέων για το επίθετο των τέκνων.

Ήταν  πολυβραβευμένος επιστήμονας με διεθνή αναγνώριση και υψηλό κύρος. Ταξίδεψε σε πολλές χώρες για διαλέξεις ενώ συνέγραψε πολλά βιβλία, κυρίως φιλοσοφικού περιεχομένου, μελετήματα, μονογραφίες και πραγματείες. Μελέτησε βαθιά τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, τον Επίκτητο και άλλους της Σχολής των Προσωκρατικών, χωρίς να παραλείψει να ασχοληθεί και γράψει για τη νεότερη λογοτεχνία και φιλοσοφία. Ο ερωτάς του, όμως, παρέμενε η αρχαία φιλοσοφία για την οποίαν, μεταξύ άλλων υποστηρίζει:

«… η Φιλοσοφία είναι πνευματικός άθλος υπέρτατος, επιβεβαιώνει, αυτήν κατ’ εξοχήν, την υπερβατότητα και συνιστά μέγιστο επίτευγμα της ελευθερίας του ανθρώπου, χορηγός εμπνευστικής υψηλοφροσύνης ή και λυτρωτικής παραμυθίας σε ώρες του βίου εναγώνιες» ! Και αλλού « … η Φιλοσοφία είναι πρώτιστα αντεπίγνωση του ανθρώπου, ως αδήριτου  υποκειμένου και η κατάφαση της ζωής του ως απόλυτης αξίας». Και συνεχίζει : «… η Φιλοσοφία με βασικές έννοιες το είναι και το γίγνεσθαι θεμελιώνει την έρευνα για τη γνώση του κόσμου, ενώ με βασικές έννοιες το δέον και το δυνατόν θεμελιώνει την αναζήτηση της ορθής συμπεριφοράς του ανθρώπου».

Η αγάπη και προτίμηση του στην αρχαία φιλοσοφία δεν σημαίνει ότι δίνει σημασία λιγότερο και στη σύγχρονη φιλοσοφία, για την οποία αναφέρει «… στην εποχή μας η φιλοσοφία, όσο και αν έχει εκχωρήσει βαθμιαία σε ειδικές επιστήμες πολλά θέματα, δεν έπαψε, όμως, να κρατάει τα πρώτα και τα έσχατα, καθώς μόνη αυτή επιτελεί την αναγωγή των ανθρώπινων συνειδήσεων προς απόλυτη εδραίωση και απειροδιάστατη προοπτική» ! (υπογραμμίσεις στο κείμενο είναι δικές μου).

Ο χρόνος και ο χώρος είναι μικροί και στενοί για να χωρέσει σε λίγες γραμμές ο γίγαντας της επιστήμης και της ανθρώπινης αναγνώρισης Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος. Και περισσότερο μικρός είμαι εγώ για να σκιαγραφήσω μια προσωπικότητα του μεγέθους του αείμνηστου. Προσωπικά, θεώρησα χρέος μου να αφιερώσω στη μνήμη του μεγάλου ανδρός, αυτές τις λίγες σε αριθμό λέξεις, έναντι της δικής του προσφοράς και αγάπης που έδειξε   στο πρόσωπό μου.