ΠΕΡΙΑΣΤΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ
«Θεωρία και Πράξη»
Δρ. Ξενοφών Ν. Βεργίνης
Γραμματέας Αγροτικού Ν.Δ.
Βουλευτής Λευκάδας Ν.Δ.
1. Γενικά
Η «Περιαστική Γεωργία», είναι ένα πολύ δυναμικό φαινόμενο, το οποίο εξαπλώνεται σημαντικά σε ολόκληρο τον κόσμο και τα τελευταία χρόνια συναντάται και στην Ευρώπη, προκαλώντας το ενδιαφέρον των ευρωπαϊκών θεσμών (Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή). Πρόκειται για μια Γεωργία, που απαντάται, κυρίως, στις παρυφές των μεγάλων αστικών κέντρων ή των μητροπόλεων και η οποία συμβάλλει σημαντικά στην προσφορά, ασφάλεια και ποιότητα των τροφίμων, στην προστασία του περιβάλλοντος και στην αυξημένη ζήτηση νέων δραστηριοτήτων παραγωγής και απασχόλησης στις μεγάλες πόλεις.
Ιστορικά, η περιαστική γεωργία χρησιμοποιήθηκε ως εργαλείο για την βιώσιμη ανάπτυξη των χωρών του τρίτου κόσμου, καθώς και για την ανάπτυξη μη κερδοσκοπικών κοινών κήπων στον ανεπτυγμένο κόσμο. Παρόλα αυτά οι μεγάλες μητροπόλεις δεν ενθάρρυναν διαχρονικά την ανάπτυξη της περιαστικής γεωργίας με αποτέλεσμα να περιοριστεί η εφαρμογή της σε πολλές περιοχές του κόσμου.
2. Περιαστική Γεωργία
Η Περιαστική Γεωργία στην ευρεία της έννοια περιλαμβάνει τις σοδειές φυτικής παραγωγής, την εκτροφή ζώων, την αλιεία και τις δασοκομικές δραστηριότητες. Χρησιμοποιεί ως βάση την ιδιωτική κατοικημένη γη και ακόμη τις ταράτσες των κτηρίων, τις όχθες των ποταμών, τη χρήση των δημόσιων χώρων πλάι σε δρόμους και τα μεγάλα πάρκα. Πρόκειται, για ένα πολύ σημαντικό φαινόμενο, το οποίο έχει σημαντικές περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές λειτουργίες. Η σημασία της ανάπτυξης της περιαστικής γεωργίας γίνεται περισσότερο προφανής για κοινωνικούς λόγους, αν αναλογιστούμε ότι στις μεγάλες αστικές περιοχές, η γεωργική γη λειτουργεί ως πνεύμονας πρασίνου, εμποδίζοντας έτσι την απεριόριστη ανάπτυξη των πόλεων και ταυτόχρονα δημιουργεί τοπίο σημαντικό για την καλυτέρευση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων. Παράλληλα, η οικονομική της λειτουργία είναι θεμελιώδης, γιατί συντελεί σημαντικά στη διατήρηση και ανάπτυξη των γεωργικών χώρων στα μεγάλα αστικά κέντρα. Επομένως, μιλάμε για δημιουργία ενός φυσικού συνόρου ανάμεσα στις βιομηχανοποιημένες ζώνες και την ύπαιθρο.
Η περιαστική γεωργία διαθέτει πολλά πλεονεκτήματα που πρέπει να αξιοποιηθούν στο έπακρο. Αυτά σχετίζονται:
3. Γιατί είναι σημαντική η ανάπτυξη της Περιαστικής Γεωργίας
Η ανάπτυξη της Περιαστικής Γεωργίας στα μεγάλα αστικά κέντρα έχει μεγάλη σημασία για τις Τοπικές Οικονομίες, την Ενεργειακή Αποτελεσματικότητα και την Ποιότητα των Τροφίμων.
Ειδικότερα, όσον αφορά τις Τοπικές Οικονομίες, η τοπική παραγωγή τροφίμων στις αστικές και περιαστικές περιοχές οδηγεί στη δημιουργία ισχυρότερων τοπικών οικονομιών, κυρίως, μέσα από τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Δεν είναι άλλωστε λίγοι οι ερευνητές που διατείνονται, ότι οι πληθυσμιακές ομάδες των μεγάλων πόλεων ή των αστικών κέντρων, που πλήττονται από την ανεργία, μπορούν να μειωθούν εφόσον απασχοληθούν σε ανάλογα προγράμματα που αφορούν την ανάπτυξη της Περιαστικής Γεωργίας. Τέτοια παραδείγματα έχουν εφαρμοστεί με επιτυχία σε ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο. Επομένως, τα προγράμματα αυτά προωθούν το άνοιγμα μιας νέας αγοράς εργασίας, στις βιομηχανικές περιοχές εκείνες οι οποίες πλήττονται από υψηλά ποσοστά ανεργίας.
Στο θέμα της ενεργειακής αποτελεσματικότητας πρέπει να υπογραμμιστεί, ότι το ισχύον σύστημα παραγωγής της βιομηχανοποιημένης γεωργίας είναι υπεύθυνο για τα υψηλά ενεργειακά κόστη που προκύπτουν από τις μεταφορές των τροφίμων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα από μια έρευνα που διεξήχθη στο SanDiego των Η.Π.Α., όπου διαπιστώθηκε ότι το 95% των τροφίμων που παράγεται μέσα στην επικράτεια των Η.Π.Α. εξάγεται σε άλλες χώρες, όταν το 95% των τροφίμων που καταναλώνονται εντός της επικράτειας εισάγεται!! Επομένως, συμπεραίνουμε ότι η ανάπτυξη της Περιαστικής Γεωργίας, δηλαδή η παραγωγή τοπικών προϊόντων, θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά την ενέργεια και τα κόστη που σπαταλούνται στις μεταφορές των τροφίμων.
Όσον αφορά την ποιότητα των τροφίμων, πρέπει να επισημανθεί, ότι η περιαστική γεωργία υποστηρίζει μεθόδους παραγωγής τροφίμων, περισσότερο βιώσιμων και με περισσότερο σεβασμό προς τον καταναλωτή και το περιβάλλον. Η χρήση φυτοφαρμάκων κρίνεται απαγορευτική και φυσικά η απομάκρυνση από τέτοιες πρακτικές, που στόχο έχουν μόνο το κέρδος, βοηθά και στην μη αποστράγγιση της γεωργικής παραγωγής. Επιπλέον, αξίζει να προστεθεί ότι οι τοπικοί και αστικοί αγρότες δεν κάνουν καθόλου χρήση συντηρητικών στα προϊόντα που παράγουν, αφού τα τελευταία δεν είναι ανάγκη να ταξιδέψουν μακριά, προκειμένου να καταναλωθούν.
4. Προβλήματα που αντιμετωπίζει η Περιαστική Γεωργία
Τα τελευταία χρόνια αυξάνονται οι ανησυχίες για τους περιαστικούς χώρους σε ολόκληρη την Ε.Ε. Πρόκειται για μια πραγματικότητα, η οποία είναι συνέπεια της πολεοδομικής και βιομηχανικής ανάπτυξης, της ανάπτυξης των υποδομών, των μεταφορών και των επικοινωνιών, η οποία περιορίζει τον ζωτικό χώρο της περιαστικής γεωργίας, δημιουργώντας περιθωριακούς αγροτικούς χώρους με μη ανταγωνιστικές γεωργίες.
Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) εντοπίζοντας το πρόβλημα, προέβη στην κατάρτιση γνωμοδότησης πρωτοβουλίας, στις 17 Ιουλίου του 2003, με θέμα την «Γεωργία στις περιαστικές περιοχές». Η ΕΟΚΕ αναγνώρισε ότι η γεωργική δραστηριότητα στις περιαστικές περιοχές εξαρτάται από τον αστικό περίγυρο, στον οποίο αναπτύσσονται αρνητικές επιδράσεις που επηρεάζουν σημαντικά τη βιωσιμότητα της περιαστικής γεωργίας. Από την έρευνα της ΕΟΚΕ προέκυψε, ότι δημιουργείται αδυναμία συνάντησης μεταξύ πόλης και υπαίθρου, η οποία ανάλογα με τον τρόπο που αντιμετωπίζεται περιορίζει αρκετά η λίγο την γεωργική δραστηριότητα στις μεγάλες πόλεις ή τα αστικά κέντρα.
Ειδικότερα, τα βασικά προβλήματα που απειλούν την ανάπτυξη της περιαστικής γεωργίας είναι:
· Η ανάπτυξη της βιομηχανίας και των υποδομών.
· Η προάσπιση των ελεύθερων χώρων γύρω από τις πόλεις, στους οποίους δεν επιτρέπεται η γεωργική δραστηριότητα.
· Η ανυπαρξία σε αρκετά κράτη-μέλη της Ε.Ε. ξεκάθαρης νομοθεσίας, η οποία να ρυθμίζει την αγορά γης και την μίσθωση γεωργικών εδαφών.
· Η ανυπαρξία αγοράς καλλιεργήσιμης γης για την ενσωμάτωση των νέων.
· Η παρακώλυση της αγοράς γης από πολλούς δημόσιους και ιδιωτικούς γαιοκτήμονες, οι οποίοι αποφεύγουν την παραχώρηση εδαφών με συμβάσεις μίσθωσης σε επαγγελματίες αγρότες.
Τα προβλήματα αυτά οφείλονται και σε κερδοσκοπικές διαδικασίες, οι οποίες, όμως, απειλούν σοβαρά την βιωσιμότητα των περιαστικών γεωργικών χώρων των κρατών-μελών, με αποτέλεσμα να απαιτείται ειδική αποτρεπτική νομοθεσία σε κοινοτικό επίπεδο για την αντιμετώπιση του φαινομένου.
5. Διατήρηση και ανάπτυξη της Περιαστικής Γεωργίας
Τα προβλήματα που αναφέρθηκαν ανωτέρω πρέπει να ανιχνευτούν και να προσδιοριστούν γρήγορα, προκειμένου να εφαρμοστεί στρατηγική για την διατήρηση, ανάπτυξη και περαιτέρω οργάνωση των περιαστικών περιοχών της Ε.Ε. και κατ’ επέκταση των κρατών-μελών. Ειδικότερα, η καταπολέμησή τους στηρίζεται σε τρεις στόχους, όπως αυτοί τέθηκαν από την ΕΟΚΕ.
Ο πρώτος στόχος επικεντρώνεται στην πολιτική και κοινωνική αναγνώριση της ύπαρξης των περιαστικών χώρων που ενσωματώνουν αγροτική δραστηριότητα, ως αγροτικές περιοχές με ειδικές δυσκολίες. Πρέπει να γίνει κατανοητό σε όλους τους πολίτες και τις κυβερνήσεις των κρατών-μελών, ότι η απώλεια της γεωργικής δραστηριότητας και ο περιορισμός των φυσικών πόρων, δύσκολα αντικαθίστανται εφόσον καταστραφούν. Αυτό σημαίνει αυτόματα χειροτέρευση της ποιότητας ζωής των κατοίκων των μεγάλων πόλεων και των αστικών κέντρων και ταυτόχρονα ανισορροπία στην διαχείριση του εδάφους. Επομένως, πρέπει να μελετηθούν προσεκτικά τα προβλήματα των περιαστικών περιοχών και παράλληλα να γίνει ολοκληρωμένη ανάλυση των αξιών που διαθέτουν (ύδατα, τοπίο, βιοποικιλότητα, γεωργική διάρθρωση κτλ). Όσον αφορά την πολιτική και κοινωνική αναγνώριση, αυτή θα πρέπει, σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, να προέλθει μέσα από μια ευρωπαϊκή δράση για την προστασία των περιαστικών χώρων και της γεωργικής δραστηριότητας. Η δράση αυτή θα αποτελεί τη βάση για την αναγνώριση των αξιών της περιαστικής γεωργίας, καθώς και το εφαλτήριο για την ανάπτυξη ειδικών νομοθεσιών στα κράτη-μέλη, προκειμένου να την προστατεύσουν και να την αναπτύξουν.
Ο δεύτερος στόχοςεπικεντρώνεται στην προστασία των περιαστικών γεωργικών χώρων από την ενσωμάτωσή τους στα αστικά κέντρα, μέσω της πολεοδομίας και της χωροταξίας. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, απαιτείται η δημιουργία μέσων διαχείρισης του εδάφους σε έξι πυλώνες:
α). Χρήση χωροταξικού προγραμματισμού και πολεοδομικής διάρθρωσης σε εθνικό
και κοινοτικό επίπεδο, καθώς και μέσων της χρήσης της γης. Ο προγραμματισμός
αυτός θα ενσωματώνει όλους τους περιαστικούς γεωργικούς χώρους και θα
προστατεύει από την παραχώρηση τους για άλλες χρήσεις.
β). Ρύθμιση του προβλήματος της προσωρινής παραχώρησης των γαιών. Συμβάσεις
μίσθωσης θα φροντίζουν για τις νόμιμες διαδικασίες παραχώρησης από ιδιώτες
και δημόσιους φορείς σε επαγγελματίες αγρότες, οι οποίοι με τη σειρά τους θα
φροντίζουν για την καλύτερη απόδοση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων.
γ). Πρόβλεψη για χαμηλότερη φορολόγηση των περιαστικών γεωργικών χώρων.
δ). Προώθηση της δημοτικής πρωτοβουλίας με υπερδημοτικά κριτήρια, που θα
βασίζονται στη διαδημοτική συνεργασία και στη διασύνδεση των εδαφών.
ε). πρόβλεψη για την υιοθέτηση νέων κριτηρίων χρηματοδότησης των Δήμων. Με
βάση τα νέα κριτήρια θα προάγεται η έννοια του προστατευόμενου γεωργικού
εδάφους, έναντι της πολεοδομικής χρήσης. Το αποτέλεσμα θα είναι η αποσύνδεση
οποιασδήποτε εξάρτησης της δημοτικής φορολογικής χρηματοδότησης από άλλα
κριτήρια.
στ). Καθιέρωση της υποχρεωτικής «Μελέτης αγροτικού Αντικτύπου» από πλευράς
της αγροτικής διοίκησης, σε κάθε περίπτωση που μια δράση θα κληθεί να
εφαρμοστεί σε περιαστικό - γεωργικό χώρο και η οποία θα συνεπάγεται απώλεια
αγροτικών εδαφών.
Τέλος, ο τρίτος στόχος, επικεντρώνεται στις ενέργειες για τη διασφάλιση και ανάπτυξη μιας δυναμικής περιαστικής γεωργίας. Οι διάφοροι περιαστικοί χώροι πρέπει να ενωθούν κάτω από έναν οργανισμό, ο οποίος μέσω διαφόρων προγραμμάτων προστασίας, χρήσης και διαχείρισης γης, θα λειτουργεί προς το συμφέρον και την ανάπτυξη των περιαστικών γεωργικών περιοχών. Στον οργανισμό αυτό κρίνεται αναγκαία η συμμετοχή των αγροτών, οι οποίοι θα πρέπει να αναπτύξουν σχέσεις με τις τοπικές αρχές, προκειμένου για την προώθηση των στόχων τους, ως προς τη διαχείριση των αγροτικών χώρων. Η ενεργός συμμετοχή τους σε συνδυασμό με τη δημιουργία «συμβάσεων για τη βιώσιμη γεωργική διαχείριση» και «αγροαστικών σχεδίων», θα οδηγήσουν στη δημιουργία ενός «Χάρτη Περιαστικής Γεωργίας», ο οποίος θα περιλαμβάνει τις αρχές και τις στρατηγικές κατευθύνσεις που πρέπει να αναληφθούν για την διατήρηση και ανάπτυξη του περιαστικού γεωργικού χώρου στην Ε.Ε.
6. Προς μια βιώσιμη Περιαστική Γεωργία
Συνοψίζοντας όλα όσα αναφέρθηκαν πρέπει να υπογραμμιστεί, ότι για την επίτευξη μιας βιώσιμης Περιαστικής Γεωργίας απαιτείται πολλή δουλειά σε εθνικό και σε κοινοτικό επίπεδο. Όμως, οποιαδήποτε κίνηση ή απόφαση ληφθεί θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις παρακάτω παραμέτρους που είναι θεμελιώδους σημασίας.
Δηλαδή:
Ήδη σήμερα, το Υπουργείου ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. έχει εντάξει στη δράση του το πρόγραμμα «Αττική SOS» που στόχο έχει να αναβαθμίσει το αστικό τοπίο με την ανάπτυξη και την ανάδειξη περιαστικών χώρων πρασίνου ως συνέχεια του αστικού πρασίνου. Το πρόγραμμα αυτό περιλαμβάνει δράσεις που αφορούν την προστασία των ορεινών όγκων γύρω από την Αθήνα, όπως είναι η Πάρνηθα και ο Υμηττός, και την προστασία άλλων εκτεταμένων χώρων πρασίνου όπως για παράδειγμα το Αττικό Άλσος, το πάρκο στο Γουδί, τα πάρκα στην περιοχή του Ελαιώνα.
Το συγκεκριμένο κυβερνητικό πρόγραμμα συμπληρώνεται και από εθελοντικές δράσεις μεμονωμένων ατόμων ή ομάδων («Κινήσεις Πολιτών») που μετέχουν ενεργά στον αγώνα για την προστασία του περιβάλλοντος, όπως είναι η αναδάσωση περιοχών μετά από πυρκαγιά.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, βέβαια, περισσότερο εμπεριστατωμένες μελέτες και δράσεις για την ανάπτυξη της περιαστικής γεωργίας και την ανάπτυξη των περιαστικών ζωνών και χώρων γύρω από τις μεγάλες πόλεις θα περιλαμβάνονται και θα υλοποιηθούν κατά τη διάρκεια της 4ης Προγραμματικής Περιόδου.
Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω θα οδηγηθούμε προς μια σωστή κατεύθυνση για την αξιοποίηση, διατήρηση και ανάπτυξη των περιαστικών αγροτικών χώρων, δημιουργώντας παράλληλα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά οφέλη στις περιοχές που θα εφαρμοστούν τα προγράμματα και οι δράσεις που θα υιοθετηθούν.
Κάντε κλικ εδώ για να δείτε την ανακοίνωση υποψηφιότητας του Ξ. Βεργίνη για το Δήμο Λευκάδας και να εγγραφείτε στο κανάλι του στο YouTube.
Ηρώων Πολυτεχνείου 9
1ος όροφος
Τηλ. 26450-24506
Φαξ 26450-29494
31100 - ΛΕΥΚΑΔΑ
Email: xverginis@gmail.com